اهمیت مشاهده کردن ابر مفهومی پشت هر اتفاق
در جامعه پیرامون ما هر روز اتفاقهای زیادی میافتد. بعد از دیدن و مشاهده این اتفاقات، سؤال ما این است که وظیفه ما در برابر آنها چیست؟
به نظر میرسد کسی میتواند جواب این سؤال را پیدا کند که در مرحله اول، هر اتفاق را خیلی خوب تماشا کند. هر اتفاقی که در پیرامون ما رخ میدهد، یک ابر مفهومی پشت آن است و ما برای اینکه تحلیل درستی داشته باشیم، باید ابر مفهومی پشت آن را ببینیم.
۱. تصویر مردم فلسطین
تصویری که برای فضاسازی روضه امروز انتخاب شده، یک تصویر از زندگی مردم فلسطین است. خیلی از افراد در نگاه اول آنچه در تصویر مشاهده میکنند، ویرانی و خرابی است اما این تصویر جزئیات دیگری هم دارد که باید به آن توجه کنیم. این تصاویری که ما از مردم فلسطین مشاهده میکنیم تلاش آنها برای بیان کردن یک مفهوم بود: «ما تحت هر شرایطی به زندگی ادامه میدهیم». آنها در این تصاویر، استقامت و صبر عجیب خود را به همه دنیا نشان دادند.
۲. تصاویر پیشرفت غرب
ما با دیدن تصاویری از پیشرفت غرب و امکانات آنها، در نگاه اول به آنها غبطه میخوریم و با خودمان فکر میکنیم که ما چرا از این امکانات بهرهمند نیستیم؟ اما اگر سعی کنیم ابر مفهومی پشت این تصاویر را ببینیم باید از خودمان بپرسیم چه پیشینه و تاریخی این تصویر را به وجود آورده است؟
ماجرای دیدن در قرآن
در قرآن مسئله دیدن خیلی تکرار شده است و فعلهای زیادی مانند نظر، شاهد، رای و... در توصیف فعل دیدن به کار رفته است.
۱. آیات مربوط به خلقت حضرت آدم
در این آیات، خداوند به مراحل خلقت حضرت آدم اشاره میکند و میفرماید:
ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ ﴿آیه 9 سوره سجده﴾
در ابتدا میگوید من آدم را ایجاد کردم و بعد از خلق، به اولین ویژگی که اشاره میکند این است که میگوید من برای تو چشم و گوش قرار دادم.
۲. آیه ۲۰ سوره بقره
يَكَادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ كُلَّمَا أَضَاءَ لَهُمْ مَشَوْا فِيهِ وَإِذَا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قَامُوا وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۲۰﴾
در این آیه خداوند در توصیف منافقین میفرماید: من اگر بخواهم میتوانم چشم را از شما بگیرم.
صرف داشتن چشم کافی نیست و ما با استفاده از چشم، در واقع قلب خودمان را باز میکنیم تا یک چیزی را ببینیم و آن تماشا را خدا رقم میزند. اگر خدا بخواهد میبینیم و اگر خدا نخواهد، چشم ما نسبت به حقایق بینا نمیشود.
۳. توصیف روز قیامت در سوره طه
قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى وَقَدْ كُنْتُ بَصِيرًا ﴿۱۲۵﴾
افرادی هستند که وقتی در رستاخیز بیدار میشوند، میبیند همهجا تاریک است و میگویند: خدایا چرا من کور محشور شدم؟ من که در دنیا میدیدم. خداوند میگوید: تو چشم داشتی اما در واقع نمیدیدی و با چهره واقعی خودت در اینجا حاضر شدی.
ردپای چشم و دیدن در داستان انبیا
۱. حضرت مسیح
به نظر ما ویژگی بارز حضرت مسیح، زنده کردن مردگان است ولی وقتی خداوند میخواهد در مورد حضرت مسیح توضیح بدهد میفرماید: «وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ»
یعنی ابتدا به بینا کردن کسی که کور مادرزاد بوده است اشاره میکند و بعد میگوید مردهها را نیز زنده میکرد.
۲. جریان مباهله
در مباهله گفتیم که مسیحیان نجران با نگاه کردن به این خانواده، حرفشان را پس گرفتند و بیشترشان ایمان آوردند. آنها صحنهای را مشاهده کردند که بعضی نزدیکان پیامبر(ص) هر روز مشاهده میکردند اما ایمان نمیآوردند!
بنابراین مهم است که ما چه چیزی را مشاهده میکنیم و آیا این دیدن، در ما اثری میگذارد یا نه؟!
۳. حضرت یعقوب
وقتی حضرت یعقوب انتظار پسرش را میکشید، حضرت یوسف به او پیراهنی میدهد و به پدرش میگوید پیراهن را روی چشمهایش بگذارد تا بینا شود. در این داستان نیز بیناشدن چشم اهمیت دارد.
۴. حضرت موسی
مادر حضرت موسی که گهواره را در آب قرار میدهد، به دخترش میگوید چشم از موسی برندار تا به درگاه فرعون برسد.
۵. گوساله سامری
وقتی حضرت موسی در کوه طور بود، در غیاب او، قوم حضرت موسی گوساله سامری را دیدند و به او ایمان آوردند! آنها با چشمشان هر آنچه میدیدند را باور میکردند!
حضرت موسی به سامری میگوید چرا این کار را کردی؟
سامری میگوید من یک چیزی دیدم که کسی ندید! و در واقع وقتی رود نیل شکافته میشود و جبرئیل روی زمین میآید، سامری این صحنه را میبیند و از قدمگاه جبرئیل مشتی خاک برمیدارد و از همان خاک به گوساله سامری میزند و صدا میدهد.
بنابراین این نشان میدهد هر دیدن و تماشا کردنی هم مطلوب نیست.
۶. حواریون حضرت عیسی
قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِنْكَ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ ﴿سوره مائده آیه 114﴾
حواریون از حضرت عیسی درخواست میکنند که اگر ممکن است خداوند غذایی از آسمان برایشان بیاورد تا آنها با چشم خودشان ببینند و با این دیدن، برایشان عید شود. خداوند در پاسخ میفرماید من غذا را نازل میکنم ولی اگر با دیدن غذا، ایمان نیاوردید، شما را چنان عذاب میکنم که تا به حال کسی را عذاب نکردهام!
این داستان نشان میدهد دیدن و مشاهده کردن، برای ما مسئولیت میآورد.
اهمیت توجه به آیات آفاقی و انفسی
سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ﴿ آیه 53 سوره فصلت﴾
خداوند در این آیه میفرماید: ما به مردم آیات خودمان را در آفاق و انفس نشان میدهیم تا برای آنها روشن شود حق چیست.
بنابراین وقتی ما آنچه در بیرون ماست و آنچه در درون ماست را مشاهده میکنیم، باید خدا را مشاهده کنیم.
آیا ما بلد هستیم خدا را از پشت همه اتفاقات زندگی ببینیم؟
دقت و تماشا در سفر اربعین
در چند روز آینده، تعداد زیادی از ما به سفر اربعین میرویم و در این سفر باید زاد و توشه جمع کنیم.
هرکدام از ما در اربعین جواب این سؤال را پیدا کند که مهمترین احتیاجش در زندگی چیست؟
ما نیاز به چه حجتی در زندگی خودمان داریم؟
وقتی نیاز و حجت خودمان را پیدا کردیم، با نگاه به نیازمان، مشاهدهگری کنیم.
پیشنهادهایی برای مشاهده کردن
فقط یک طیف سنی را مشاهده کنید.
یک دسته فرهنگی یا ملیتی را انتخاب کنید و مشاهده کنید.
به چیزهایی نگاه کنید که برای شما عادیاند مثلا به نوع غذا خوردن و پذیرایی و... نگاه کنید و به این سؤالات فکر کنید:
به الگوهای تکرارشونده نگاه کنید. این الگوها را ببینید و یادداشت کنید.
در این سفر ببینید چه چیزهایی نیست و جای خالی آنها چگونه پر شده است؟
اربعین عرصه تجلی خیلی چیزهاست و با تمرین مشاهده و دیدن، میتوانیم دستاوردهای مادی و معنوی زیادی از این سفر داشته باشیم.